دولت دوازدهم و هدفمندی یارانه ها

این یادداشت در دنیای اقتصاد 13/03/1396 با نام نشت یارانه به پردرآمدها منتشر شده است.

همانطور که از نتایج انتخابات اردیبهشت ماه پیداست، اقبال کمتری برای دریافت یارانه نقدی مستقیم در جامعه وجود دارد. یکی از عوامل موثر در جذب نشدن مردم، به شعارهای افزایش چندین برابری یارانه که توسط برخی کاندیداها مطرح می شد، مجموعه اقداماتی بود که در دولت یازدهم صورت پذیرفت. هرچند که اقدامات انجام شده در مجموع با موفقیت اندکی روبرو شد، ولی در نهایت آثار خود را نمایان کرد. یکی از این اقدامات، کنترل نشت یارانه به دهک های پر درآمد جامعه بود؛ به این معنی که دولت، تاحدی افراد غیر نیازمند را از لیست دریافت کنندگان یارانه حذف کرد. دیگری اینکه دولت سعی کرد در هزینه کرد خود، فساد را کاهش و کارایی سیستم را افزایش دهد. علی الخصوص حوزه سلامت که تغییرات عمده ای را نسبت به سال های گذشته پشت سر گذاشت و توانست در زمینه کارایی سیستم، تجربه ای موفق برای دولت باشد.

اما مهمترین موضوع پس از انتخاب روحانی، این خواهد بود که دولت دوازدهم چه مسیری را در بحث هدفمند کردن یارانه­ها در پیش خواهد گرفت. در این خصوص می­توان به لزوم زمینه­سازی در دو اولویت اشاره کرد: نخست برابری فرصت ها و دوم استفاده از فرصت­ها و پتانسیل ها.

برای به وقوع پیوستن برابری فرصت­ها، نیازمند اجرای دو اصل مهم هستیم. اولین اصل، شفاف سازیست و دیگری شایسته سالاری؛ به این معنی که اگر دو نفر از پتانسیل هایی یکسان برخوردار هستند، هر دو فرصت قرار گرفتن در یک را موقعیت داشته باشند. ضمن اینکه ملاک های انتخاب، نباید سطحی­نگرانه و به صورتی مکانیکی باشد؛ اشتباهی که در دولت قبل صورت گرفت و دولت دوازدهم باید مراقبت کند تا مجدد تکرار نشوند. ضمن اینکه دولت باید با رویکردی علمی تر، موجب افزایش کارآمدی در هزینه و افزایش دقت در هدفمند کردن انواع یارانه ها شود. همچنین در بحث شفاف سازی نیز بستر به گونه ای فراهم شود تا تصمیمات، علمی و قابل پیگیری باشند تا افراد نتواند هرگونه تصمیم بدون پشتوانه را اتخاذ کنند.

از طرف دیگر موضوع مکملی که در مسیر هدفمند کردن یارانه ها حائز اهمیت است، استفاده از فرصت هاست. بخشی از ثبت نام عموم مردم برای دریافت یارانه پس از فراخوان دولت، از این مساله نشات می گیرد که مردم گمان می‌کنند دولت فرصت سوزی می­کند و آنها خودشان بهتر و کارآمدتر از دولت توان مدیریت یارانه نقدی دریافتی را دارند. البته با مدیریت درست دولت در هزینه کردن منابع، به مرور اقبال عمومی نسبت به دریافت یارانه کاهش خواهد یافت. در مسیر محقق شدن این موضوع، دولت باید با انجام مطالعاتی دقیق، به مقررات زدایی، و افزایش کارایی نظام اداری بپردازد تا بستری مناسب جهت بهبود فضای کسب و کار فراهم شود. رشد و گسترش فضای کسب و کار، مردم را به مسیری سوق خواهد داد که دیگر خواستار دریافت یارانه به صورت کنونی نخواهند بود.